In het jubileumboek is een hoofdstuk gewijd aan de naamswijziging van Utstud naar Paul Keres. Het boek beschrijft dat het bestuur een prijsvraag had uitgeschreven om aan een nieuwe naam voor de club te komen. Die werd een succes, de komische maar onpraktische keuze van de ALV in december 1974 voor ‘Een mens wil op de dinsdagavond weleens zitten en wat schaken want er is al genoeg ellende op de wereld’ was dat minder. Daarna gebeurde er een half jaar niets. Toen de speler Paul Keres in juni 1975 overleed, stelde het bestuur deze naam voor. Een passend, op de actualiteit inspelend voorstel dat de ALV in september 1975 met ruime meerderheid accepteerde. Een fraaie oplossing.
Op de zeer geslaagde jubileumdag kwam oud-lid Manfred van Bergen met een kloeke multomap aanzetten. In die multomap zaten diverse stukken die we in onze zoektocht niet hadden gevonden, waaronder enkele clubbladen. Van de periode 1974-1975 hadden we diverse clubbladen, maar we misten er één. En die had Manfred wel. En dankzij dat clubblad komt bovenstaand verhaal op losse schroeven te staan, het is niet het hele verhaal.
Wat dan wel? Utstudnieuws 3-2 van 12 november 1974 beschrijft geeft de volgende fraaie uiteenzetting over de naamgeving. En daaruit blijkt dat de naam ‘Paul Keres’ allang een idee was, ook toen de speler Paul Keres nog volop in leven was. Zijn overlijden maakte de argumenten sterker, dat wel, maar de naam lag dus al op de plank. En de (enige) bedenker is Gijs van Breukelen.
Wellicht dat we er bij het 60-jarig bestaan nog iets mee gaan doen (al heb ik thuis moeten beloven nooit meer een boek te schrijven), maar tot die tijd beperken we ons tot een vermelding op de website.
NAAM (Utstudnieuws 3-2, nov ’74)
(Toon uw fantasie en win de prijs)
Op de laatste ledenvergadering is er al over gesproken en het heeft al met een forse kop in “Schakend Nederland” gestaan: “Utstud heeft een nieuwe naam nodig”.
Voor wie het nog niet bekend is, volgen hier de redenen:
A. Dat “-stud” wekt ten onrechte de indruk dat we alleen studenten als leden hebben. Dat wekt bij velen een negatief beeld op. (Helaas enigszins gesteund door het nonchalante beleid zo’n drie jaar geleden) – En bovendien betekent dat een rem op de toevloed van niet-studenten.
B. De naam is slecht uit te spreken en is van haast vertederende onbeholpenheid.
Als taalkundige kan ik er hierbij op wijzen dat de ū-klank voor een groot gedeelte verantwoordelijk is voor de weinig welluidende indruk die onze taal op buitenlanders maakt.
Niet bij toeval wordt deze klank vaak gebruikt voor denigrerende benamingen (lummel, sul, sufferd) of voor minder nette termen (voorbeelden zelf invullen, we zijn een keurig blad en binnenkort starten we een aktie tegen het spelen met onbeklede schaakstukken, maar ik dwaal af).
En onze clubnaam bevat twee van zulke ū-klanken vlak op elkaar!
EEN NIEUWE NAAM DUS!
Waaraan moet zo’n naam voldoen? Na enig peinzen kwam ik tot de volgende vier punten, die niet als absolute voorwaarden, maar als nuttige aanwijzingen gezien kunnen worden.
1. Redelijk uit te spreken. In dit opzicht is “Utstud” al dubieus. Een lastige naam als “Max Euwe/Morphy” wordt steevast tot “MEMO” verkort. Ook lettercombinaties van meer dan vier letters zijn in dit opzicht ongelukkig.
2. Geen foute gegevens of suggesties. Zo wijst “Utstud” op een beperkt publiek. “Utrechtse Denksport Kring” daarentegen suggereert te veel.
3. Geen al te vage naam als “Steeds Hoger” of “Koningin Wilhelmina”. Bij voorkeur moet in de naam iets te vinden zijn dat betrekking heeft op het schaakspel of op de stad Utrecht. Ook een naam waarvan de betekenis steeds moet worden verklaard aan tegenstanders, buitenstaanders en nieuwe leden heeft zijn bezwaren.
4. Geen verwarring met andere verenigingen. Een in vele opzichten geschikte naam als “De Domtoren” lijkt te veel op (wijlen) “De Dom”. Het noemen van “Utrecht(se)” kan al heel snel leiden tot verwarring met de Schaakclub “Utrecht”. Een binnen de S.G.S. gebruikte naam kan natuurlijk niet gekozen worden. Maar wat doen we als onze uitverkoren naam al door een clubje in Oost-Knallendam o.i.d. wordt gedragen? Dat hangt o.a. van KNSB-bepalingen af. Een onoverkomelijk probleem lijkt het me niet.
Ieder Utstud-lid wordt uitgenodigd om zijn creativiteit nu ook eens buiten de 64 velden de vrije loop te laten. Verzin een nieuwe naam voor onze vereniging. Degene wiens suggestie door de ledenvergadering wordt overgenomen heeft een schaakboekenbon van vijfentwintig gulden verdiend (als hij dat liever heet een fles drank naar keuze).
Inzendingen, eventueel voorzien van uitleg of motivering, bij het bestuur.
Uiterste termijn van indiening: 10 december 1974, 20 uur.
(Motiveringen die in december binnenkomen worden uiteraard op rijm verwacht.)
De bedoeling is dat op 10 december een nieuwe naam wordt gekozen door de leden. Die moet daarna nog goedgekeurd worden door de SGS en de KNSB en zal pas volgend seizoen kunnen ingaan.
Elders in dit nummer vindt u een uitvoerig artikel van Peter Monté met een suggestie voor een nieuwe naam: “Lucena”. Klinkt bijzonder aardig, al denk ik onmiddellijk aan een lampenfabriekje, dat in de “schaduw” van Philips aan sponsoring wil doen. Zo uitgebreid als Peter zijn voorstel verdedigt hoeft natuurlijk niet, maar het mag wel. (en op zich is het wel een leerzaam artikel)
Tenslotte heeft uw hoofdredacteur zelf zich ook nog even aan suggesties gewaagd. Hier volgen ze:
1. “Utstua”, zoals de kranten abusievelijk schreven, klinkt veel beter dan “Utstud” en is te verdedigen als Utrechtse studerenden en anderen.
2. “De Kromme Koning”. Voor verklaring zie de titelpagina van dit blad.
(Toen ik met dit idee kwam, wist ik nog niet dat in Bunnik juist “Het Kromme Paard” is opgericht. Twee zielen, één gedachte.)
3. “Promotie”. Dubbelzinnig in de goede zin van het woord, maar nogal opschepperig.
4. “Paul Keres”. Een groot en sympathiek schaker. Of zouden we met zo’n naam steeds tweede worden?
Gijs van Breukelen.
Leuk Jan Jaap! Mooi dat het nu ook bekend/bewaard is, tot 2028 🙂